درمان ریشه دندان یا عصب‌کشی را خیلی از ما انجام داده‌ایم ولی بعد از آن باز هم دندانمان درد می‌گیرد و حتی گاهی تغییر رنگ داده و نیاز به درمان مجدد آن دندان پیدا می‌کنیم. حتی بعضی‌ها دوست دارند بدانند چگونه می‌توانند بفهمند درمان ریشه دندانشان کامل و درست انجام شده است...

با دکتر ناهید اخلاقی، مدیر گروه بخش اندودانتیکس دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی درباره آنچه می‌خواهید درباره درمان ریشه دندان بدانید،‌گفتگو کرده‌ایم.

سلامت : وقتی دندانپزشک می‌گوید «دندان شما را درمان ریشه کردم» دقیقا چه کاری انجام داده است؟
کاری که در درمان ریشه برای بیمار انجام می‌شود در واقع تمیز کردن و ضدعفونی کردن کانال و گشاد کردن آن برای قرارگیری مواد پرکننده کانال ریشه است. به این ترتیب اگر اعصاب و عروق دندان زنده باشند و یا اگر در اثر میکروب‌ها از بین رفته باشند کاملا با مواد ویژه‌ای حل شده و با شستشوی کانال خارج می‌شوند.
سلامت : پس چرا بعد از این درمان باز هم گاهی دندان‌درد می‌گیریم؟
اینکه پس از درمان ریشه با وجود آنکه عصب و عروق دیگر وجود ندارد گاه درد باز هم وجود دارد دو علت اصلی برای آن درد وجود دارد:

الف) دندان در قسمت انتهایی ریشه در اثر نفوذ عوامل میکروبی دارای التهاب از ابتدا بوده و قبلا هم در تماس دندان‌ها درد داشته و پس از درمان با وجود آنکه قسمت خاصی از سطح دندان کوتاه می‌شود تا از تماس خارج شود با این حال در قرارگیری مواد غذایی درد ایجاد می‌شود.

ب) دندانی هم که احتمالا درد در ضربه نداشته به دلیل خروج و حل شدن عروق و اعصاب داخل ریشه که در درمان ریشه صورت می‌گیرد، باقی‌مانده رشته‌های عصبی و عروقی انتهای ریشه که دچار پارگی شده و نیز خود عمل درمان ریشه مختصر التهابی را در انتهای ریشه ایجاد می‌کند که علت دیگر این دردهای پس از درمان و یا در حین جلسات درمان است. البته عللی دیگر مانند کامل نشدن عمل آماده‌سازی کانال ریشه نیز وجود دارد که پس از تکمیل درمان به مرور کاهش یافته و از بین خواهد رفت.
سلامت : پس از درمان ریشه باید مسکن بخوریم؟ چه مراقبت‌هایی باید انجام شود؟
پس از درمان ریشه برای پیشگیری از دردهای احتمالی، توصیه به مصرف بلافاصله مسکن از نوع ضدالتهابی غیرکورتونی می‌شود و ترجیحا استفاده از آن حتی برای 24 ساعت در فواصل تجویز شده‌ از سوی دندانپزشک تکرار شود. در ضمن بیمار طی چند روز پس از درمان از سمت دیگر برای غذا خوردن استفاده کند و در اولین فرصت پس از فروکش کردن درد، حداکثر تا 20 روز نسبت به ترمیم تاج اقدام کند تا آلودگی بزاق از طریق پانسمان ریشه را درگیر نکند، در هر صورت وجود احتمالی درد پس از درمان تا مدتی طبیعی است.
سلامت : خانم دکتر! چرا بعضی از دندان‌ها پس از درمان ریشه، سیاه می‌شوند و تغییر رنگ می‌دهند؟
در مورد اینکه پس از درمان‌های ریشه گاه تغییر رنگ صورت می‌گیرد باید گفت این امر همیشه صورت نمی‌گیرد. اگر دیواره‌های سالم باقی‌مانده ضخامت خوبی داشته باشند و اگر قسمت داخلی تاج کاملا تمیز شود این تغییر رنگ را نخواهیم داشت. درمان‌های خوب ریشه فقط در حالتی تغییر رنگ را به دنبال دارند که حجم زیاد ماده پرکردگی دندان را پوشانده و پوسته نازک آن را نمایان می‌سازد.
سلامت : حتما باید دندان پس از درمان ریشه روکش شود تا نشکند؟
برای همه دندان‌هایی که درمان ریشه شده‌اند الزامی برای روکش وجود ندارد. بعضی از دندان‌ها پوسیدگی‌هایی دارند که پس از درمان ریشه فقط با پرکردگی ترمیم می‌شوند.

اغلب اگر حدود دو سوم بافت دندانی از بین رفته باشد توصیه به قرارگیری روکش می‌شود تا از احتمال شکستگی‌های بعدی که در اثر ضعیف بودن دیواره‌های تاجی ایجاد می‌شود جلوگیری شود.
سلامت : درمان محدود ریشه چیست؟
در درمان دوباره ریشه، کلیه پرکردگی‌های قبلی کانال‌ها خارج شده و تلاش می‌شود طول کامل ریشه به دست آید و تمیز کردن و ضدعفونی کردن به همراه گشادسازی کانال‌ها انجام می‌شود و بعد دوباره کانال‌های ریشه به نحو ممکن در حد مطلوب پر می‌شود.
سلامت : چرا بعضی از اوقات باید مجددا روی دندانی که قبلا درمان ریشه شده، دوباره این درمان انجام شود؟
دندان زمانی به درمان دوباره نیازمند می‌شود که یا درمان اولیه به خوبی انجام نشده و یا باوجود درمان خوبی که در ظاهر رادیوگرافی نشان می‌دهد بیمار دارای درد و ناراحتی بوده و یا یک ضایعه جدید و یا پیشرونده مشاهده شود.
سلامت : خانم دکتر! ‌پس از مراجعه به دندانپزشک از کجا می‌توانیم بفهمیم درمان ریشه دندانمان به‌خوبی و به‌طور کامل انجام شده است؟
تشخیص کیفیت خوب و یا ضعیف درمانی بر اساس تصویر رادیوگرافی از آن دندان و آن هم فقط تحت‌شرایطی از سوی متخصصان درمان ریشه که «اندودانتیست» نامیده می‌شوند می‌تواند صورت گیرد.

در عین حال شرایط اولیه دهان بیمار، همکاری وی، راحتی و یا پیچیدگی ساختمانی کانال‌های ریشه و دسترسی مناسب به ناحیه از عوامل مهمی است که کار درمان مناسب ریشه را آسان و یا بسیار سخت می‌کند و قضاوت ظاهری تصویر رادیوگرافی نمی‌تواند به تنهایی ملاک قرار گیرد. به طور خلاصه درمانی موفق است که علاوه بر نمای خوب و مناسب درمانی، کارایی در غذا خوردن داشته و بیمار نیز با آن راحت باشد.

پس سایر درمان‌های مورد نیاز نیز باید به خوبی انجام شود و رعایت بهداشت بیمار کامل باشد و مراجعات چکاپ 6 ماهه و سپس سالانه به خوبی و منظم انجام شود تا موفقیت درمان در درازمدت مشخص شود.